Powrót

Stanowice gm. Bogdaniec, pow. gorzowski

Założenie pałacowo-folwarczne usytuowane jest w północno-zachodniej części wsi, opodal kościoła o metryce średniowiecznej. Wieś posiada układ przestrzenny w formie ulicówki. Założenie zlokalizowane jest po północnej stronie drogi prowadzącej do Stanowiczek.

Pałac powiązany jest po stronie zachodniej z parkiem krajobrazowym o powierzchni liczącej ok. 9 ha. Według opisu z 1939 roku w parku między dwoma stawami znajdował się wzniesiony w 1830 roku grobowiec. Dwa dalsze stawy znajdują się przed frontem pałacu, po stronie południowej i południowo-zachodniej. Dziedziniec folwarczny, wyznaczony budynkiem pałacu oraz w głównej mierze historycznymi zabudowaniami gospodarczymi i przemysłowymi, jest w części brukowany. Stanowice to miejscowość o genezie średniowiecznej, o której najstarsza wzmianka pochodzi z 1300 roku, kiedy to margrabia Albrecht III nadał wieś cystersom kołbackim jako uposażenie dworu w Mironicach (Crewersdorp). W okresie średniowiecznym i nowożytnym dobra stanowickie znajdowały się w posiadaniu znakomitych rodów rycerskich i szlacheckich. Przedstawiciele rodu von der Marwitz wznieśli w Stanowicach dwór datowany na przełom XVII i XVIII wieku. Budynek ten został gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII wieku z inicjatywy radcy wojennego Wilhelma Gottfrieda Bavera. W 1812 roku właścicielem majątku został radca domeny Karl Ferdinand von Empich, który następnie przekazał go w testamencie zarządcy dóbr Martinowi Gottliebowi Treichelowi. Obecny kształt budowli, reprezentujący cechy eklektyzmu z przewagą form neorenesansowych, pochodzi z lat 1870-1871 i wiąże się z przebudową oraz rozbudową jaka miała miejsce z inicjatywy ówczesnego właściciela dóbr ziemskich Carla Treichela. Wzniesiono wówczas dwa nowe skrzydła oraz dominantę w formie wieży. Kolejnym właścicielem dóbr został w 1898 roku Georg Treichel, który w 1912 roku otrzymał indygenat szlachecki. Dobra stanowickie znajdowały się w rękach tej rodziny do 1945 roku. Pałac przetrwał działania wojenne w stanie nienaruszonym, jednak po 1945 roku zniszczeniu lub rozproszeniu uległ jego wystrój oraz wyposażenie wnętrz. Park pałacowy wobec braku opieki oraz rabunkowej gospodarki uległ w znacznej mierze dewastacji. W okresie powojennym w budynku pałacu umieszczono biura PGR w Baczynie - Zakład Rolny w Stanowicach. Na piętrze korpusu głównego założono przedszkole, natomiast w skrzydłach zlokalizowano mieszkania pracownicze, zlikwidowane ostatecznie w 1976 roku. Założenie pałacowo-parkowe wraz z folwarkiem w Stanowicach znajduje się aktualnie w zasobach Agencji Nieruchomości Rolnych OT w Gorzowie i jest dzierżawione przez Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. z Gorzowa Wlkp. W planach jest kompleksowa rewaloryzacja założenia i adaptacja do funkcji administracyjnych, konferencyjnych oraz gospodarczych. Budynek pałacu w swym obecnym kształcie jest wynikiem przebudowy i rozbudowy z lat 70. XIX wieku. Obiekt jest murowany z cegły ceramicznej na kamiennym cokole, o tynkowanych elewacjach. Budynek składa się z korpusu głównego oraz skrzydeł wschodniego i zachodniego wraz z wieżą o strzelistym hełmie. Korpus budowli jest podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem kopertowym o niewielkim nachyleniu połaci dachowych. Elewacje posiadają zróżnicowaną kompozycję, akcentowaną boniowaniem, gzymsami cokołowymi, międzykondygnacyjnymi i koronującymi oraz architektonicznym opracowaniem otworów okiennych i drzwiowych. W elewacji wschodniej znajduje się pseudoryzalit z naczółkiem oraz ryzalit z oknem weneckim. Zachodnie skrzydło akcentowane jest obustronnie pseudoryzalitami zwieńczonymi neorenesansowymi szczytami i lukarnami z wolutami. W dwóch schodkowych szczytach, w kolistym polu, umieszczony jest herb von Treichelów. Trzykondygnacyjna wieża zwieńczona czteropołaciowym hełmem krytym łupkiem. Pomieszczenia pałacu zakomponowane zostały w układzie dwutraktowym, przy czym trakt frontowy jest głębszy z charakterystycznym układem amfiladowym. Dostęp do wnętrza stanowią wejścia w elewacji południowo-wschodniej, południowo-zachodniej i północno-wschodniej korpusu głównego, północno-wschodniej skrzydła zachodniego oraz w przyziemiu wieży. Pomieszczenia piwniczne zostały sklepione odcinkowo na belkach stalowych. Wnętrza nakryte są stropami belkowymi z podsufitką z desek na matach trzcinowych. Konstrukcja więźby dachowej jest historyczna, w typie krokwiowo-płatwiowa z nieregularnym wzmocnieniem kleszczowym. Historyczna stolarka okienna znajduje się jeszcze w południowo-wschodniej elewacji, gdzie występują okna z końca XIX wieku, skrzynkowe o zróżnicowanej kompozycji. Z historycznego wystroju wnętrz pałacu zachowały się: drewniane boazerie, klatka schodowa w korpusie budowli, drewniana podłoga deskowa i parkiet oraz posadzka z ośmiokątnych płytek ceramicznych, stolarka drzwiowa z supraportami, a także sztukatorski wystrój sufitów w części pomieszczeń. W architekturze pałacu wskazuje się przynajmniej cztery fazy budowlane. Pierwsza z nich datowana na przełom XVII i XVIII wieku, czytelna jest w obrysie korpusu głównego z dwoma tylnymi pseudoryzalitami. Rozmieszczenie pomieszczeń oraz kompozycja elewacji zostały zmienione w kolejnej fazie budowlanej - w 2. poł. XVIII wieku, kiedy to wprowadzono amfiladowy układ wnętrz traktu frontowego wraz z salą o ściętych narożnikach. W trzeciej fazie, przypadającej na połowę XIX wieku, nadbudowano budynek o mezzanino i nadano nowy wyraz architektoniczny fasadzie, zmieniając kształt otworów okiennych oraz podkreślając centralną oś budynku płaskim tympanonem z okulusowymi wnękami. W czwartej fazie, datowanej na lata 1870-1871, rozbudowano wschodni ryzalit w skrzydło oraz dostawiono skrzydło zachodnie wraz z wieżą. Zarazem zmieniono częściowo układ pomieszczeń, dostosowując je pod względem komunikacyjnym i funkcjonalnym do nowo wybudowanych skrzydeł. W latach 50. XX wieku przeprowadzono remont i adaptację pałacu, wprowadzając nowe ściany działowe. Zlikwidowano kominek w sieni, otynkowano fasadę, zaś główny korpus w miejsce łupku pokryto papą. Niepowodzeniem zakończyły się prace polegające na osuszeniu podpiwniczonej części pałacu. Ponadto przeprowadzono prace tynkarskie w elewacji południowo-wschodniej korpusu głównego i elewacji północno-wschodniej skrzydła zachodniego. W 1991 roku wymieniono pokrycie dachowe skrzydła zachodniego, wprowadzając blachę ocynkowaną. Ostatnią inwestycją, mającą miejsce w latach 90. XX wieku, było niewprawne otynkowanie elewacji wschodniej budynku.

Pokaż mape na większej mapie