Powrót

Chełm Dolny(Wartenberg)

Chełm Dolny to stara wieś średniowieczna. Pierwsze wzmianki pochodzą z 1337 roku, w których określana była jako Wardenbergh. Wieś stanowiła pierwotnie własność książęcą i założona została - prawdopodobnie - już w drugiej połowie XIII wieku. W wieku XVIII wieś składała się z części chłopskiej, majątku i folwarku urzędowego. Majątek należał do porucznika von Waldow zaś folwark do urzędu Neudamm (Dębno). Kościół stanowił filię parafii w Warnicach. W połowie XIX wieku majątek był w posiadaniu (bliżej nieznanego) Richtera i liczył (łącznie z folwarkiem Johannishof) 7027 mórg ziemi. W latach 20-tych XX wieku majątek należał do Jürgena von Treskow i liczył 658 ha ziemi. We wsi było 5 dużych gospodarstw rolnych. We wsi, w części zachodniej, znajdował się dwór oraz rozległy park wokół jeziora Vorderer. Po wschodniej stronie majątku, przy drodze w kierunku południowym usytuowana była niewielka, zwarta kolonia mieszkalna pracowników folwarcznych. Kościół był usytuowany Pośrodku wsi, na wysokości podwórza folwarcznego, przy skrzyżowaniu dróg. Po północnej stronie zespołu folwarcznego zlokalizowany był duży ogród, związany z majątkiem. Na obrzeżach usytuowane były - po obu stronach drogi - zagrody chłopskie, 5 budynkowe, o niewielkiej skali działek siedliskowych. Do dziś zachowały się wszystkie ważniejsze elementy historycznego układu przestrzennego, tj. założenie ulicowe, podział wsi na część folwarczną i chłopską, rozległe założenia pofolwarczne, kościół, a także układ sieci drożnej. Zespół pofolwarczny stanowi dominujący element kompozycji przestrzennej, zaś centralnie usytuowany kościół stanowi dominantę architektoniczną oraz element zabudowy o wartościach zabytkowych. Podwórze folwarczne uległo częściowemu zatarciu. Dwór został zniszczony w 1945 r. Historyczna zabudowa podwórza folwarcznego to: 5 budynków inwentarsko-stodolnych, murowanych z kamienia, z końca XIX wieku oraz murowana, XIX wieczna kuźnia znajdująca się w zachodniej części założenia folwarcznego. Park dworski o charakterze krajobrazowym, o częściowo zatartym półkolistym układzie, ze starodrzewem liściastym, stanowi urozmaicenie krajobrazu naturalnego oraz element historycznej kompozycji przestrzennej o cechach zabytkowych. XIX -wieczna neogotycka kaplica pogrzebowa przy chełmskim kościele zbudowana została w 1900 roku przez jednego z członków rodziny von Treskow. Od tego monet stała się miejscem pochówku kolejnych członków rodu. Rodzina ta był właścicielem Chełmu od 1883 roku. W mauzoleum spoczywał m.in.: Henning von Treskow , oficer Wehrmachtu który 3-krotnie wraz ze swoimi współpracownikami brał udział z zamachach na życie przywódcy III Rzeszy Adolfa Hitlera.

Pokaż widok na większej mapie