Powrót

Dzikowo(Dieckow)

Dzikowo - to wieś rycersko - chłopska, o metryce średniowiecznej. Została po raz pierwszy wspomniana w źródłach w 1337 roku, pod nazwą Dykow, kiedy to należała do "Terra Lippene" - Ziemi Lipiańskiej. W połowie XVI wieku majątek ziemski z Dzikowa, włączony został do domeny państwowej w Karsku. Później wieś należała do rodziny von Runge. W 1607 roku Andreas von Runge sprzedał swoją część Dzikowa Eckardowi von Breckendorf z Wardynia. W 1627 roku wojska cesarskie, ścigające pokonanych pod Granowem żołnierzy armii duńskiej, dopuściły się rabunku na Hansie von Beneckendorf i jego siostrze Ilse. Zarazem rozstrzelano pałacową służbę, a we wsi zamordowano i raniono szereg osób. W 1715 roku wieś należała do rodziny von Hagen, która posiadała tu swą rodową siedzibę. W tym czasie we wsi gospodarowało ponadto czterech chłopów i dziesięciu zagrodników. We wsi był wówczas młyn i wiatrak. W 1809 roku majątek w Dzikowie należał do szambelana von Schlippenbacha, a od 1838 roku do 2 połowy XIX wieku do rodziny Schneiderów. W tym czasie we wsi oprócz majątku gospodarowało już 7 chłopów i 12 zagrodników. Dzikowo liczyło 40 domów i 294 mieszkańców. W pobliżu wsi, na początku XIX wieku powstały dwa folwarki i leśniczówka. Istniała tu również kuźnia. Wspomniany leśniczy na początku XIX wieku sprawował nadzór nad 612 ha lasu. W 1858 roku było jeszcze 256 ha lasu, a w 1929 roku już tylko 38 ha. W 1929 roku majątek znajdował się w rękach rodu von Klitzing. Do majątku należały dwa folwarki (leśniczówka Luble i Pustać), folwark w Podgórzu oraz majątek i leśniczówka w Brunkach, administrowane m.in. przez H. Steffera i Christiana von Platena. Nie wiadomo dokładnie kiedy właścicieli tych dóbr rycerskich zostali von Klitzingowie, niezwykle zasłużeni dla Dzikowa i ziemi barlineckiej. Ostatnim z rodu wspomnianym w 1929 roku był kapitan w st. spocz. Baron Dietrich von Klitzing. Za żonę miał egzotyczną Hawajkę, która w posagu wniosła mu olbrzymie dobra (w tym plantacje kawy) w Indonezji. Dietrich von Klitzing był fundatorem wielu okazałych budowli w Dzikowie i Barlinku (m.in. Hali Sportowej), szkoły w Dzikowie a zwłaszcza swej nowej siedziby pałacu o 133 pokojach, który wybudowano w sąsiedztwie starego dworu. W okresie międzywojennym majątek liczył 899 ha ziemi, z czego 719 to grunty orne, a 25 ha - łąki i tereny mieszkalne. Baron należał do jednych z nowocześniejszych osób w owym czasie. W latach 20 - tych, stajnie i obory wyłożone były kafelkami (użyto je po wojnie w barlineckim szpitalu) i posiadały mechaniczne urządzenia. Słynna była również dzikowska bażanciarnia, gdzie trzymano wszystkie gatunki tych ptaków, a także daniele i inną zwierzynę łowną. Po 1945 roku majątek rozparcelowano. Główną osią kompozycji przestrzennej wsi jest droga, wzdłuż której usytuowane są: po jednej stronie budynki mieszkalne i gospodarcze, a po drugiej stronie - dawny cmentarz, piękny zabytkowy park (założony w XVII wieku), budynek kościoła i szkoły oraz pozostałość zabudowań folwarcznych. Zachował się dziedziniec z budynkami gospodarczymi dawnego folwarku, częściowo rozebranymi, a częściowo użytkowanymi przez indywidualnych rolników. Przy drodze wiejskiej znajduje się budynek dawnej szkoły. W obrębie wsi, w ramach założenia rezydencjonalnego, znajdował się pałac wzniesiony w XVII wieku i przebudowany w XVIII i XIX wieku budowla została zniszczona w 1945 roku i rozebrana w okresie powojennym. Był to murowany prostopadłościenny, piętrowy budynek z kolumnowym gankiem i skrzydłem bocznym. Z zabudowań folwarcznych zachował się szereg XIX-wiecznych budynków mieszkalnych i gospodarczych. Najcenniejszym jest dawny budynek mieszkalny rządcy majątku. Jest to obiekt murowany, o rozczłonkowanej bryle, nakryty dachami dwuspadowymi. Na uwagę zasługuje również kamienno-ceglany spichlerz o trzech kondygnacjach oraz 12-osiowy magazyn, wzniesiony w konstrukcji murowanej i ryglowej. We wsi zachowały się przykłady historycznej zabudowy, w tym czworaki z 1 ćwierci XX wieku, z dekoracyjnymi wystawkami i elementami konstrukcji ryglowej.

Park

Wielką, choć nie wykorzystywaną odpowiednio atrakcją zarówno wsi Dzikowo, jak i całej Gminy Barlinek jest park o powierzchni 10 ha, pierwotnie barokowy. Park został utworzony w XVII wieku, następnie został przebudowany na park naturalistyczny w początku XIX wieku. Powierzchnia parku jest falista. Wysokie wzniesienie we wschodniej i środkowej części parku opada stromo ku nisko położonej części przy stawie. Natomiast w części północnej parku - z polaną - spadek terenu jest łagodny. W parku znajduje się zbiornik wodny - podłużny staw zajmujący nieckowate zagłębienie terenu zasilany przez wody płynące z kierunku południowo - wschodniego z pobliskich stawów leśnych i odpływające rowami melioracyjnymi w kierunku północno - zachodnim. Innym źródłem zasilania stawu są wody źródłowe i wody opadowe. Jest to obszar zaliczany do zlewni rzeki Płoni oddalonej około 8 km w kierunku wschodnim od miejscowości Dzikowo, płynącej od swych źródeł w pobliżu Barlinka w kierunku północnym i uchodzącym do jeziora Dąbie. Po północnej stronie parku znajdują się ruiny pałacu. Obok ruin zachowały się cenne stare drzewa: dwupniowy okaz skrzydłorzecha kaukaskiego Pterocarya fraxinifolia, ładne okazy cisa pospolitego Taxus baccata (rośliny prawnie chronionej), wielopniowy żywotnik olbrzymi tuja plicata oraz cyprysik groszkowy Chamaecyparis pisifera. Pozostał ślad po zniszczonej fontannie (betonowa cembrowina). Od strony południowej pałacu znajdowało się wyjście na park. Po lewej stronie dawnego wyjścia rośnie potężny platan klonolistny Platanus xhispanica - jest to drzewo pomnikowe. Na południe od platana klonolistnego rozciąga się obszerna polana widokowa. Przy polanie rosną okazałe lipy Tilia kruszyna, klon jawor Acer pseudoplatanus, daglezja zielona Pseudotsuga menziesii o widłowato rozgałęzionym pniu i klon pospolity Acer platanoides. Od strony południowej polany rosną dorodne dęby szypułkowe Quercus robur, cyprysik Lawsona Chamaecyparis lawsoniana, choina kanadyjska Tsuga canadensis i świerk pospolity Picea abies. Z tej części polany prowadzi w głąb parku ścieżka, po obu stronach, której rosną kępy derenia świdwy Cornus sanguinea. Na wprost ścieżki znajduje się wierzba płacząca Salix xsepulcralis Chrysocoma. Po prawej stronie polany rośnie kilkanaście okazów wiązu szypułkowego Ulmus laevis (w różnym wieku). Dalej ta część parku przechodzi w wąski pas łąki położonej nieco poniżej polany. Łąka sąsiaduje bezpośrednio ze stawem. Na łące rośnie nieduży, ładny dąb szypułkowy w odmianie czerwonolistnej Quercus robur atropurpurea. Dwupniowy, stary okaz wiązu szypułkowego rośnie w pobliżu. W znajdującej się tu części stawu jest niewielka owalna wyspa porośnięta wierzbami Salix i dereniami Cornus. W miejscu przewężenia stawu istniały niegdyś przyczółki z rozciągniętym nad nimi drewnianym mostkiem. Cały staw otaczają liczne jedno- i wielopniowe olsze czarne Alnus glutinosa. W kierunku południowym, za polaną park rozciąga się na terenie pagórkowatym, a dalej środkowo - wschodnią jego część zajmuje dość stromy stok, którego podnóże znajduje się przy ścieżce - ciągnącej się przez park - oraz przy brzegach stawów. Przy wschodnim brzegu parku rośnie kilka drzew grabu pospolitego Carpinus betulus, które kiedyś tworzyły aleję. Kilka starych okazów grabu pospolitego rośnie ponadto w rozproszeniu w południowej części parku. Na szczycie wspomnianego stoku rosną trzy ładne drzewa daglezji zielonej. Obok wysokich daglezji znajduje się zniszczony grobowiec rodziny dawnych właścicieli majątku ziemskiego, powiązany widokowo z miejscem, gdzie stał niegdyś pałac. Trochę niSej na stoku rosną wysokie dęby szypułkowe, buki zwyczajne Fagus sylvatica oraz kasztanowce Aesculus, natomiast u podnóża stoku - choina kanadyjska oraz dwa sąsiadujące wiązy szypułkowe. Przy południowym skraju parku występują liczne, dorodne okazy jesionu wyniosłego Fraxinus excelsior, kilka drzew wiązu szypułkowego, z charakterystycznymi pęczkami odrostów gałęzi na pniu. Rosną tu, takSe ładne drzewa lipy drobnolistnej Tilia cordata.. Dwie kolumny z cegły po obu stronach krótkiego odcinka brukowanej drogi wyznaczały przed laty wjazd do parku od strony południowej. Dalej ścieżka prowadzi po zachodniej stronie stawu. Otaczają go okazałe jesiony wraz z kasztanowcami, które tworzą tu oryginalną aleję. Rosną tu również klony i jawory. W środkowej części alei, po jej prawej stronie rośnie kasztanowiec zwyczajny Asculus hippocastanum pochylony - pod kątem 40 stopni - w kierunku stawu, nieco dalej występuje zwarta grupa sześciu drzew tego gatunku. Po lewej stronie alei - przy jej końcowym odcinku - wokół dużego dołu, rosną młode jesiony. Po prawej stronie stawu rośnie sześć wysokich wierzb białych Salix alba. Na północno - zachodnim skraju parku, przy drodze wiodącej na pola uprawne, rosną dwa stare, potężne wiązy szypułkowe. Wiąz szypułkowy dominuje ilościowo w całym parku, podobnie jak jesion wyniosły i klon Acer. Środkową i południową część parku oraz zbocze wyniesienia morenowego - po zachodniej i południowo - zachodniej stronie stawu - zajmuje starodrzew. Podrost tworzą: śnieguliczka biała Symphoricarpos albus, bez czarny Sambucus nigra, dereń świdwa Cornus sanguinea, leszczyna pospolita Corylus avellana, trzmielina zwyczajna Euonymus europaeus i głóg jednoszyjkowy Crataegus monogyna. Na dnie drzewostanu ściśle się bluszcz pospolity Hedera helix; oplata również pnie wielu drzew, gdzie znajdują się jego kwitnące i owocujące okazy. Stan zdrowotny większości drzew rosnących w parku jest dobry. Drzewa chore i wiatrołomy są sukcesywnie usuwane i zagospodarowywane przez mieszkańców sołectwa. Do dziś nie zachowało się wiele drzew rosnących w parku przed rokiem 1945, a przyczyny tego były różne. Jedną z przyczyn zubożenia składu gatunkowego drzewostanu parku we wsi Dzikowo mogły być zniszczenia spowodowane podczas działań wojennych oraz grabież drewna. Istotną przyczyną był brak opieki, a przy tym zarastanie cennych okazów samosiewkami pospolitych roślin. Zniszczenia powodowały nierozważne prace porządkowe, mające na celu przerzedzenie lub wycięcie podszytu. Podstawowy skład gatunkowy drzewostanu został jednak zachowany. Zachowały się również przestrzenne walory krajobrazowe. W parku rośnie wiele drzew starych o imponujących wymiarach, zasługujących na uznanie jako pomniki przyrody. W wyniku naturalnej sukcesji drzew pochodzących z samosiewu park coraz bardziej nabiera charakteru parku leśnego.

Pokaż widok na większej mapie