Powrót

Mielęcin(Mellentin)

Pałac w Mielęcinie (gm. Pyrzyce), położony na terenie dawnej Nowej Marchii. Wzniesiona na zlecenie Ottona Ramma w latach 80. lub 90. XIX w., dość nieregularna w rzucie, okazała rezydencja zaprojektowana została w odmianie neorenesansu, określanej często jako "kostium francuski". Z czerwonym, ceglanym licem elewacji budowli kontrastuje jasny, tynkowy detal. Dokonana w latach 60. XX w. przebudowa pałacu utrudnia niestety bliższą analizę jego architektury. Motyw czworobocznej wieży z półkoliście zamkniętymi prześwitami charakterystyczny jest dla tzw. willi włoskich. Typ niewielkiej siedziby wiejskiej "w guście toskańskim" rozpowszechnił się w Europie za pośrednictwem Anglii w 1.poł. XIX w. W Niemczech pionierską rolę odegrał Kar Friedrich Schinkel, projektując tzw. Dom Ogrodnika w parku Charlottenhof w Poczdamie. Od niego motyw ten przejęli uczniowie i naśladowcy: Persius, Stüler, Gropius. Jak widać na przykładzie Lubiatowa i Mielęcina, czasem kopiowano pojedyncze elementy, kontrastując je z nowym otoczeniem.

Z książki E. Rymara: Pyrzyce i okolice przez wieki: Wieś pojawia się w źródłach pisanych w 1250 r. Wtedy to, jako świadek przy czynnościach księcia Barnima l dotyczących Pyrzyc, wystąpił jego wójt krajowy (pyrzycki) Herman de Melentin, "z Mielęcina". Pomorską nazwę (potem do 1945 Mellentin) można wyprowadzić od pomorskiego słowa milu, polskiego miły, do którego dodano końcówkę - ąta, co może wskazywać na jakiegoś Milętę (Miłosława?) jako pierwotnego właściciela czy założyciela. Zaś ów Herman był przybyłym z obszaru niemieckiego rycerzem widocznie uposażonym w Mielęcinie i przyjął od tej wsi nazwisko. Wystąpił jeszcze w 1255 r. Potem znamy jego potomków: Henryka z 1286, Ludolfa l i Henryka z 1321, Hermana II z 1340, Ludolfa II z 1361. Potem znani w okolicach Pyrzyc kilka wieków (Rokity, Łozice do 1737), a jedna ich linia przeniosła się w XIV w. do Ziemi Wałeckiej, przenosząc tam nazwę Mellentin/Mielęcin na wies k. Tuczna. W 1994 potomek tego rodu z linii na Czaplinku, Karl-Heinz von Mellenthin (ur. 1931), stomatolog z Hanoweru, odwiedzał Pyrzyce i okolice, zainteresowany opracowaniem pomorskich dziejów swej rodziny. Od 1276 wieś należąc do Ziemi Lipiańskiej znalazła się w Brandenburgii (Nowej Marchii), potem w powiecie Soldin / Myślibórz. W 1337 Mellentin liczy 58 łanów, w tym 3 parafii. Był młyn na Czarnej Strudze. Część wsi należała do rycerzy - lenników margrabiego: 10 łanów Hermana II "z Mielęcina", 8 do rodziny Luthardeshausen, też przybyłej zapewne z księstwa brunszwickiego. W 1353 rycerze z zamku w Derczewie, Henning de Brederlow (tyle co.- "z Przydarłowa") i jego krewni otrzymali od margrabiego Ludwika pobieranie podatku z 9 łanów i ród ten posiadał część wsi do 1497 r. Już w 1499 r. w rejestrze lenników wystąpił Paweł Rossow z Millentin. Przed 1569 majątek szlachecki posiadała rodzina Burgsdorfów z Sitna i Derczewa, w 1571 bracia Konrad (Kurt), Fryderyk i Krzysztof. W 1572 wizytatorzy elektorscy stwierdzili, ze Konrad bez zgody panującego posiada też 12 włók dawniej chłopskich, 3 włóki plebańskie i 1/2 włóki należącej do młyna. Uprawiał też Pole Mnisze, wcześniej własność zlikwidowanego już klasztoru franciszkanów z Pyrzyc, wreszcie 58 mórg na tzw. Polu Słowian. Bracia podzielili Mielęcin tworząc odrębne majątki. W 1588 stwierdzono, że majątki Burgsdorfów powiększyły się o dalsze 10 łanów, dotąd uprawianych przez ich chłopów i karczmarza. Chaty wieśniaków zrujnowane w sposób niespotykany w innych częściach Nowej Marchii. Jedna z części majątku na pewien czas w XVII w. dostała się w ręce Waldowów z Pełczyc (1650), Schoningów (1685-93), jednak w 1718, gdy znów przybyli pisarze spisowi, majątek należał do nich i liczył 30 łanów, ponadto 11 chłopskich i dwa gospodarstwa komorników We wsi było zaledwie 5 gospodarstw mających po 2, 5 łanu i 10 gospodarstw komorników po 0, 5 łanu. Do tego młynarz miał łan. Stwierdzono, że z powodu piaszczystej ziemi i surowości panów 4 i 1/5 gospodarstw chłopskich jest opustoszałych i oczekuje na osadników. Wśród chłopów rodziny o pomorskich nazwiskach: Persicke, Zachewitz, Lassantzky. W pocz. XVIII w. zbudowano obecny kościół o pow. 142 m kw. z cegły, kamienia polnego, z drewnianym stropem. Od zachodu ustawiono wieżę, górą drewnianą, z metalową chorągiewką na szczycie, opatrując ją datą roczną 1714. Kościół przebudowano w XIX i XX w, toteż zatracił swe pierwotne barokowe formy. Zachował się barokowy ołtarz z końca XVIII w. z płaskorzeźbą przedstawiającą Wieczerzę Pańską, ambona z trzema malowidłami na desce (w kącie kościoła, 1993). Od XVIII w. majątek przechodził w coraz to inne ręce-. Goltzów (od 1755), Flotowów, Heldtów, od 1800 i 1815 Schatzelów. W początkach XIX w. mieszka 296 dusz w 33 domach, jest nadal młyn ale i tartak, kuźnia, cegielnia, leśniczówka (zapewne jagerswald) dla 2130 mórg lasu. W I połowie XIX w. obok powstał przysiółek Neu Mellentin, dziś Mielęcinek (w 1905 r. było w nim dopiero 5 domów zamieszkałych przez 65 osób). W 1842 r. majątek nabyła rodzina Ramm. W połowie XIX w. majątek liczył 4207 mórg, w tym 2803 ziemi ornej, 641 łąk. Do majątku należał przysiółek Jagerswald (dziś Bierzwnik) koło jeziora Bierzwnik, zwanego dziś pospolicie jasnym. W latach 80. lub 90. XIX w. za Ottona Ramma zbudowano pałac z czerwonym, ceglanym licem elewacji. Przebudowany - jako szkoła - w latach 60. XX w. zatracił pierwotne formy. W typie siedziby wiejskiej z czworoboczną wieżą w guście toskańskim (włoskimi. Ramm wiele inwestował, rozbudowywał zabudowania folwarczne. Po uzyskaniu przez Mielęcin w 1882 połączenia kolejowego zbudował m.in. spichlerz komorowy. Pożar ogarnął wieś w 1904 i część wsi w 1911 r. w 1929 r. majątek Gustawa Ramma zarządzany przez administratora liczył 1020 ha, w tym 890 ziemi ornej, 30 ha łąk, 30 ha pastwie 40 ha jezior. Ramm hodował 75 koni, 200 krów 100 owiec, 250 świń. We wsi 5 chłopów z areałem 22, 24, 25, 27 i 28 ha, pozostali mniejszym. Ramm zatrudniał regularnie polskich robotników sezonowych, zakwaterowanych w kazernie (ostatni dom po lewej, idąc na "Zagórską"). Zmarł w 1929 i jeszcze tego roku syn sprzedał majątek, nabywając inny przy polskiej granicy Zginął w walkach o Berlin jako oficer rezerwy. Mielęcin nabyto towarzystwo osadnicze "Własna Skiba". Akcję osiedleńczą zaczęto jesienią 1930. W marcu 1931 przybyły pierwsze wagony z materiałami budowlanymi. Latem osiedliły się 42 rodziny. Łącznie powstało 90 gospodarstw z areałem po 40, 60 i 90 mórg. Osadnicy pochodzili z Wirtembergii, Badenii, Turyngii, Saksonii, w tym 11 rodzin kombatantów wojennych. Część byłych robotników majątku otrzymała gospodarstwa po 12-16 mórg. Pozostał tez krawiec, siodlarz, restaurator. Wieś na nowo zabudowana, stała się wzorcową pow. Myślibórz. Powstały też nowe osiedla przy drogach do Mielęcinka, Pstrowic i Batowa. W 1939 we wsi było 209 nieruchomości i 820 mieszkańców. Park 6, 60 ha wokół pałacu z ciekawym drzewostanem. Na wojnie zginęło 39 osób, w wojsku w różnych okolicznościach 67, nie wyjaśniono losu aż 124 osób. W 1964 421 dawnych mieszkańców mieszkało w RFN, 199 w NRD, 21 w innych krajach. Wieś zajęły 1 ll 1945 jednostki 9 Korpusu 2 Armii Pancernej Gwardii, urządzając tu w toku walk o Pyrzyce yrządzenia tyłowe, a w kościele magazyn. Wtoku przesiedlania po 1945 śmierć poniosło 27 osób, w tym 13 gwałtownie, 14 w ruskich łagrach i obozach. 30 maja stoczono tu walkę z oddziałem wojennych maruderów niemieckich. Od wiosny 1945 osiedla się we wsi ludność polska, nazywając ją do 1948 r. Melencin, Stary Mielencin. 5 maja osiadł tu z kolegami obozowymi Władysław Ośkiewicz, syn chłopa w Krępie pow. Turek, jeniec obozu k. Greifswaldu. Przybyło ok. 120 rodzin, zwykle z pow. Gostynin. Sołtysem Feliks Kornacki. Organizowano tu siedzibę gminy, ale 9 lipca zapadła decyzja o włączeniu do pow. pyrzyckiego Lipian wraz z całą okolicą, czyli gminą Mielęcin. W ramach pow. pyrzyckiego utworzono gminę wiejską Lipiany. Po krótkim pobycie w Lipianach osiadł tu 5 IX przywieziony z Lipian przez wójta Józefa jag-nieszko Anatol Fomicz (syn nauczyciela Piotra, ur. w 1912 na Wołyniu, szkołę średnią, potem wyższą kończył już jako nauczyciel) i wnet urządził dla 98 dzieci szkołę. Opisał to w 1970 w pamiętniku. Stacja kolejowa ożyła w październiku 1945, jesienią powstał klub sportowy. Fomicz nie ograniczał się do pracy dydaktycznej. Już w marcu 1946 r. kierowani przez niego amatorzy wystawili w lipiańskim domu kultury utwory sceniczne pt. "Chleb na dłoni" i "Mundur swatem". W październiku 1946 majątek przeznaczono do parcelacji (część ziemi należy od tej pory do majątku państwowego w Krzemlinie), a pałac w 1947 r. wyremontowano na szkołę. Kościół mieszkańcy odbudowali i 10 V 1946 został poświęcony pod wezw. Nawiedzenia N. M. P. przez proboszcza Lipian ks. Józefa Króla. W 1948 do Mielęcina przeniesiono z Lipian siedzibę gminy. 2 VI 1948 powstał Urząd Pocztowy, 17 Vll 1948 Biblioteka Gminna. Spółdzielnia produkcyjna z lat kolektywizacji rozpadła się, jak inne w 1957, ale już latem 1961 powstała ponownie, skupiając 13 rolników. Z okazji 1 Maja przybyła do wsi kolumna ciągników, w której był setny w pow. pyrzyckim. Feta z udziałem władz wojewódzkich. Od 1950 r. istniało prężne Koło Gospodyń Wiejskich, animujące ruch amatorski, którego wykwitem stał się potem zespół śpiewaczy "Bandoska". 25 IX 1953 otwarto nowy budynek szkolny. Po likwidacji gmin w latach 1954-1972 siedziba Gromadzkiej Rady Narodowej. Parafia z kościołami filialnymi w Nowielinie, Pstrowicach, (do 1987 też w Sitnie powstała 28 V 1957. W 1958 i 1965 kościół wyremontowano. z okazji 25-lecia szkoły w 1970 r szkole kierowanej nadal przez A. Fomicza nadano imię Władysława Broniewskiego. W 1993 r. żyło 510. w 2007 - 490 osób Ziemi chłopskiej opodatkowanej 667,34 ha w 67 gospodarstwach, z których 22 to drobne o areale 1-2 ha. 5 z areałem 2-5 ha. 15 największych, ponad 15 ha, a największe Mieczysława Huczka (43,16 ha). Romana Szczepaniaka (41 ha), Lucjana Struzika (35 ha), ale największymi "potentatami" ziemskimi byli Andrzej Ogiejko i Roman Szczepaniak, działacze rolniczej "Solidarności", dzierżawiący wiele ziemi SHR Krzemlin i PGR Wołczyn.

Pokaż widok na większej mapie