Powrót

Pstrowice(Pitzerwitz)

Kostiumem stylowym, który zaznaczył swe istnienie na przełomie XIX i XX w. był neobarok, często łączący się w jedną całość z elementami secesji. Barok, niegdyś odsądzany od czci i wiary, doceniony został pod koniec stulecia. W 1888 r. ukazało się fundamentalne dzieło Renaissance und Barock Heinricha Wöllflina, traktujące barok jako równoprawną kategorię stylową, nieco później pojawiły się neobarokowe rezydencje, w niektórych przypadkach niezwykle okazałe (zwane wówczas "Wersalami Północy"). Odbiciem tych tendencji była neobarokowa rozbudowa dworu w Pstrowicach (gm. Pyrzyce) dokonana na zlecenie rodziny Heldt. Starszy budynek, pochodzący z 3. ćwierci XIX w., został w 1903 r. powiększony o nową część oraz nakryty mansardowym dachem. Swymi formami nawiązuje do późnobarokowej architektury XVIII w., różniąc się jednak od niej asymetrią bryły i obecnością elementów secesyjnych. Na piętrze znajduje się niewielki balkon z umieszczonymi na osi środkowej drzwiami, które ozdobiono ponad obramieniem wielkim zwornikiem oraz fantazyjnie stylizowanym naczółkiem. Wpływ nowego ducha baroku widać w formie szczytu ryzalitu środkowego oraz w wyglądzie szczytów wystawek elewacji ogrodowej skrzydła zachodniego.

Z książki E. Rymara: Pyrzyce i okolice przez wieki: Początki wsi dzisiejszej z kościołem na pewno sięgają XIII w. Od 1276 wraz z Ziemią Lipiańską we władaniu margrabiów brandenburskich. W 1311 proboszcz Karol obok plebanów z Obromina i Lubiatowa obecny przy nadaniu pyrzyckim augustiankom pewnego obszaru w Nowielinie. Nazwa: Pisterwitz 1311, Pisservitz 1337, Pitzstervitze 1456, potem Pitzerwitz, może od ryby piskorz żyjącej w potoku Pstrowickim, płynącym z jez. Pstrowickiego (dawniej Haus See, tyle co Zamkowe, Pałacowe) w kierunku Pyrzyc. W 1337 r. wieś liczyła 70 łanów, z których 4 parafii. Majątek rycerski w 1456 posiadali bracia Henryk, Dytryk i Ertmar z rodu Grapow. Obok nich część posiadała stara podlipiańska rodzina rycerska Liebenthal, która w 1523 z tego tytułu zobowiązana była do służby lennej książętom pomorskim. W 1572 Jerzy Liebenthal miał 10 łanów, w 1588 Bartłomiej Dossow z Piaseczna posiadał w Pstrowicach folwark z 16 łanami, na którym bez zgody władcy zorganizował owczarnię z 1000 owiec, ze szkodą chłopów, którym zagarnął łąki. W 1608 obok Kaspara Liebenthala majątek Marka Dossowa. Po Liebenthalach już w 1644 Hagenowie z Nowielina. W 1718 majątek dzielił się na 4 części: Hagenów (3 łany chłopskie i 1 zagrodniczy), Platenów (28 5 łanów chłopskich i 5 zagrodniczych), Scheelów (12,5 łanów), Fincke (8 chłopów i 2 zagrodników). Razem było 15, 5 łanów szlacheckich, 39 chłopskich i 3 zagrodnicze. Była karczma. Ziemię oszacowano jako lichą, kamienistą, jeszcze zachwaszczoną a hodowlę w upadku. W końcu XVIII w. przebudowano kościół i nadano mu barokowy wystrój. Były wtedy 2 majątki, gospodarstw chłopskich, 30 drobnych ponadto ogrodnicze i kowalskie. W 32 drobnych, mieszkały 262 osoby. W 1815 rodzina von Flotow posiadała dawne części majątku Scheelów i Goltzów. Majątek Flotowów w 1834 nabył Stibbe, jednak już w 1841 sprzedał landratowi myśliborskiemu Krugerowi. W 1840 całe Pstrowice nabył Wilhelm Heldt. W 1834 pożar strawił cześć wsi. W 1850 majątek wraz z Wołczynem liczył 4850 mórg, w tym 4073 ziemi ornej, 480 łąk. 1900 r. nad jeziorem na bazie starego dworu z pocz. XIX w. zbudowano dwukondygnacyjny pałac o kubaturze 5400 m, powierzchni 1838 m, w stylu neobarokowym, z cegły, na wysokim kamiennym cokole, z mansardowym dachem drewnianym, oraz spichlerz z kamienia, również zachowany do dziś, z piwnicami z XVII w. Założono park przypałacowy. W 1914 Frida Heidt wniosła majątek mężowi, radcy sądowemu Ludwikowi Auligowi. Majątek wraz z Nowicami liczył 725 ha. W 1929 majątek Ernesta Auliga liczył 420 ha, hodując 34 koni, 200 owiec, 100 świń. Aulig przewodniczył radzie nadzorczej mleczarni w Pyrzycach, organizował cukrownię w Okunicy. Wtedy większe gospodarstwa posiadali: wójt W. Meinert (84 ha), Frantz Marwitz (24 ha), G. Wollermann (21 ha). W 1936 żyło 430 osób wraz z robotnikami w majątku; w 1939 na 81 posesjach żyło 318 mieszkańców. Od 1939 pracowało w majątku ok. 25 Polaków, od 1940 30 jeńców francuskich. Horst syn właściciela na froncie, córka Bärbel Frorieb żyła w Berlinie, druga córka Renata na robotach państwowych, jej mąż w amerykańskiej niewoli wojennej. W sobotę i niedzielę 27-28 l 1945 Ernst Aulig z żoną Gertrudą z domu Schulte-Tigges z jeńcami francuskimi i rosyjskimi przygotował wozy do ucieczki, zabierając wartościowe przedmioty-, uszedł ze wsi w poniedz. 291, na wieść od żołnierzy, że czołgi są 10-12 km w Dziedzicach. W Mielęcinie nie zawróceni przez posterunek SA dołączyli do kolumny uciekinierów ze wschodu, a 30 stycznia załadowali się w pociąg Pyrzyce -Berlin przez Chojnę. Ukryte srebra -według jego córki Susanne Aulig-lngwersen, która te epizody wojenne opisała w 1970-72 - Rosjanie jednak znaleźli po wkroczeniu do wsi 2 lutego. Frida, matka Auliga, pozostała w majątku w Nowicach i zmarła po wkroczeniu Rosjan. Majątek 385 ha w 1948 przeznaczono do parcelacji między 28 osadników. Do marca 1947 w Zagórzu - bo tak wieś nazwano - osiedlono 21 rodzin. W latach 1945-1954 w gminie Lipiany (Mielęcin), od 1954 w gromadzie Mielęcin. Pałac neobarokowy Heldtów z 3 ćwierci XIX w., w 1903 powiększony o nową część i nakryty mansardowym dachem, zniszczony w 1945, przez lata opustoszały, wpisany w 1982 do rejestru zabytków i w 1990 gdy rozszerzono wpis o spichlerz, park, jezioro i roślinność nadbrzeżną. W 1991 r. nabyty przez Grzegorza Mochnackiego ze Szczecina wraz z 10 ha gruntu. Przystąpił on do rewaloryzacji obiektów. Przewidziano nowe nasadzenia drzew i krzewów w okalającym pałac parku o pow. 12 ha. W 1994 r. 140, w 2007 141 mieszkańców z 23 gospodarstwami powyżej 2 ha i 19 drobnymi podatnikami nieruchomości. Córka Ernsta Auliga Zuzanna w 1945 kilkunastuletnia (po mężu Ingwarsen) interesowała się odbudową pałacu w latach dziewięćdziesiątych.

Pokaż widok na większej mapie